Tradycyjny sękacz podlaski to przepyszne słodkie ciasto wypiekane dość wyjątkową metodą z najlepszych naturalnych składników w specjalnej. Przekazywana od pokoleń tajemnica dobrze przygotowanego sękacza opiera się właśnie na wykorzystaniu najlepszej jakości produktów oraz na wymagającym cierpliwości i zaangażowania procesie pieczenia. Receptura przygotowania tego przysmaku znana jest już od średniowiecza, ale dziś uważa się, że prawdziwym regionalnym zagłębiem sękacza jest Podlasie, szczególnie zaś miejscowość Huszcza.

Pierwsze faktyczne zapisy pochodzą z początków ubiegłego wieku, ale w dość szybkim tempie zaczęły być przekazywane dalej i wkrótce w naszej wschodniej części kraju sękacz stał się obowiązkową potrawą podczas wielkich uroczystości: wesel, czy gminnych dożynek. W 2005 roku Sękacz Podlaski został wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych i dziś obok dwustu czterdziestu paru innych wyrobów regionalnych przynosi chlubę lubelskiej kuchni tradycyjnej.

Jak zatem wygląda i smakuje sękacz podlaski? Jest to bardzo słodkie ciasto o niebywałym kształcie stożka z wypustkami. Do przygotowania tego wypieku potrzebna jest ogromna ilość świeżych jaj, dużo cukru, mąka, śmietana, tradycyjne masło, wanilia i cytryny. Z produktów tych przygotowuje się lejące się w konsystencji ciasto. Sztuka wypieku sękacza jest dość skomplikowana – wymaga bowiem odpowiedniego sprzętu i ogromnych pokładów cierpliwości. Potrzebny jest piec, niegdyś opalany drewnem, o niezbyt intensywnym zapachu. Dziś wykorzystuje się do tego duży piec elektryczny, który musi posiadać wewnątrz obracający się stożkowy rożen. Rożen ten jeszcze w wielu tradycyjnych piekarniach wykonany jest z drewna dębowego. Najważniejsze jednak, by był on w kształcie walca znacznie cieńszego z jednej strony. Kiedy piec osiągnie bardzo wysoką temperaturę polewa się ten walec ciastem, jednocześnie obracając rożnem. Ciasto ściekając powoli zastyga i dzięki temu przyjmuje ten charakterystyczny kształt sterczących na wszystkie strony wypustków, czyli sęków. Upieczenie grubego i pięknego sękacza to nie lada wyzwanie dla piekarza, musi on bowiem wytrwale nachylać się do środka pieca, przez kilka nawet godzin wylewać ciasto i obracać rożen. Na koniec trzeba wypiek umiejętnie ściągnąć z wałka i odstawić na trzy dni. W niektórych starych przepisach podaje się, że w miejsce usuniętego wałka można włożyć kieliszek miodu pitnego lub nalewki, by ciasto nabrało dodatkowo ciekawego aromatu.

Dziś dla wielu gospodyń wypiek sękacza wydaje się naprawdę bardzo trudny i wolą zakupić ten przysmak z tradycyjnych piekarni. Ale przecież sękacze jeszcze do niedawna były bardzo powszechnie pieczone na Podlasiu i Lubelszczyźnie. Może warto spróbować tego przepisu nieco go przystosowując do warunków domowych. Zapewne nie zdobędziemy ogromnego pieca z drewnianym stożkowym wałkiem, ale możemy też wykorzystać zwykły piekarnik i najzwyklejszą tortownicę np. z kominem lub dużą blachę. Z pewnością domowy sękacz nie będzie miał tych spektakularnych wypustek, ale wyjątkowy smak i satysfakcja z upieczenia własnego sękacza powinny nam to wynagrodzić. Jak zatem przygotować domowy sękacz?

Składniki:

• 0,5 kg masła
• 0,5 kg cukru
• 0,5 litra gęstej śmietany
• 0,5 kg lekkiej mąki pszennej np. krupczatki
• 20 jajek
• sok z pół cytryny
• szczypta soli
• ewentualnie kilka kropel esencji waniliowej lub 2 cukry waniliowe

Przygotowanie:

Masło ucieramy z cukrem. Oddzielamy żółtka od białek, białka odkładamy, żółtka dodajemy do utartego masła. Do masy przesiewamy powoli mąkę, dodajemy śmietanę, sok z cytryny, aromat. Lekko mieszamy. Następnie ubijamy na sztywno białka, możemy dodać pod koniec szczyptę soli. Ubite białka staramy się stopniowo dokładać do masy, bardzo delikatnie mieszając wszystko łyżką. Ciasto powinno być dość rzadkie, aby swobodnie spływało z łyżki.

Pieczenie:

Nagrzewamy piekarnik  do temp 220 stopni Celsjusza. Na wyłożoną pergaminem dużą blachę (26x35cm) wylewamy kilka łyżek ciasta i rozsmarowujemy na całym dnie formy. Wstawiamy na ok. 4 minuty. Ciasto bardzo szybko się przypieka, więc kiedy tylko zacznie się rumienić, wyciągamy blachę i dokładamy kolejne 3-4 łyżki ciasta. Znów pieczemy kilka minutek i dokładamy kolejną warstwę. W ten sposób pieczemy sękacza, aż do wykorzystania całego ciasta. Z pewnością procedura taka wymaga stałej obecności przy pieczeniu, ale satysfakcja z wypieczenia własnego tradycyjnego sękacza jest bezcenna.